Testosteron u kobiet pełni wiele kluczowych funkcji. Reguluje libido, masę mięśniową i metabolizm. Jednocześnie jego zaburzenia mogą wywołać objawy ogólnoustrojowe. W poniższym artykule przedstawiamy fizjologię, normy, przyczyny odchyleń, diagnostykę oraz leczenie.

Rola i synteza testosteronu

Testosteron to androgen wytwarzany głównie przez jajniki i nadnercza. W jajnikach powstaje z cholesterolu w komórkach luteinowych. Nadnercza odpowiadają za produkcję DHEA, przekształcanego później w testosteron. Jednakże ostateczny poziom reguluje oś podwzgórze–przysadka–gonady.

  • Funkcje: wspiera gęstość kości, masę mięśniową, nastrój i libido.
  • Metabolizm: większość wiąże się z SHBG i albuminami. Tylko 1–2 % to frakcja wolna, aktywna biologicznie.

Testosteron u kobiet – normy

Zakres referencyjny całkowitego testosteronu w surowicy wynosi zwykle 0,3–1,9 nmol/L. Ponadto wolny testosteron powinien zawierać się w granicach 0,7–3,6 pg/mL (0,20–8,90 pmol/L). Wartości w ng/dL to odpowiednio 6–86 ng/dL dla całkowitego testosteronu i 0,7–3,6 pg/mL dla frakcji wolnej.

Jednakże normy różnią się między laboratoriami. Zatem stosowanie jednej, ujednoliconej metody LC-MS/MS zapewnia największą precyzję oznaczeń. Co więcej, faza cyklu oraz pora pobrania krwi (rano, na czczo) wpływają na wynik. W związku z tym badania powinny być powtarzane w kontrolowanych warunkach.

Wpływ cyklu i czynników zewnętrznych

  • Faza folikularna: testosteron rośnie nieznacznie przed owulacją.
  • Stres i choroby: długotrwały stres obniża oś HPA, ograniczając produkcję hormonów.
  • Masa ciała: otyłość koreluje z wyższym poziomem wolnego testosteronu, gdyż obniża SHBG.

Szczegółowa analiza i interpretacja Twoich wyników badań medycznych - banerPrzyczyny podwyższonego poziomu

Nadmiar testosteronu często związany jest z:

  1. PCOS (zespół policystycznych jajników): u kobiet z PCOS poziom całkowitego testosteronu może dochodzić do 5,5 nmol/L
  2. Guz nadnerczy lub jajnika: np. Sertoli-Leydig cell tumor, prowadzący do gwałtownego wzrostu androgenów.
  3. Niedoczynność tarczycy: zmniejsza SHBG, podnosząc frakcję wolną testosteronu.

Objawy kliniczne to hirsutyzm, trądzik i nieregularne miesiączki. Jednakże nawet umiarkowany wzrost poziomu może zaburzać płodność.

Przyczyny obniżonego poziomu

Zmniejszone stężenie testosteronu u kobiet wiąże się z:

  • Hiperprolaktynemią: nadmiar prolaktyny tłumi oś podwzgórze–przysadka.
  • Chorobami nadnerczy: np. pierwotną niedoczynnością (choroba Addisona).
  • Starzeniem się: naturalny spadek androgenów po 40. roku życia.

Objawy obejmują spadek libido, zmęczenie i utratę masy mięśniowej.

Diagnostyka testosteron u kobiet normy

Ocena laboratoryjna

  1. Całkowity testosteron: badany immunoenzymatycznie lub metodą LC-MS/MS.
  2. Wolny testosteron: wyliczony na podstawie FAI (Free Androgen Index).
  3. SHBG: oznaczenie kluczowe dla interpretacji frakcji wolnej.

Badania dodatkowe

  • LH/FSH: pozwala ocenić stosunek gonadotropin.
  • DHEA-S: wysoki poziom sugeruje nadnerczową etiologię.
  • Glukoza i insulina: przy podejrzeniu PCOS.

Leczenie zaburzeń

Nadmiar testosteronu

  • Leczenie przyczynowe: usunięcie guza lub leczenie PCOS (metformina, leczenie hormonalne).
  • Antyandrogeny: np. spironolakton.
  • Modyfikacja stylu życia: redukcja masy ciała i dieta o niskim indeksie glikemicznym.

Niedobór testosteronu

  • Terapia zastępcza: krople lub żel zawierający testosteron.
  • Monitorowanie: okresowe oznaczenia stężenia, celem unikania nadmiaru.

Perspektywy badawcze

Obecne wytyczne zalecają dalsze badania nad rolą testosteronu w prewencji osteoporozy i zaburzeniach metabolicznych.  Ponadto rozwój dokładniejszych testów diagnostycznych może poprawić identyfikację subtelnych zaburzeń.

Podsumowanie

Testosteron u kobiet pełni istotne role fizjologiczne. Zarówno niski, jak i wysoki poziom wymaga szczegółowej diagnostyki. Warto stosować ujednolicone metody pomiaru i uwzględniać wszystkie czynniki wpływające na stężenie hormonu. Dzięki temu możliwe jest wczesne wykrycie oraz skuteczne leczenie zaburzeń.

Źródła:

  • Mount Sinai Health Library – zakres referencyjny całkowitego testosteronu u kobiet: 15–70 ng/dL (0,5–2,4 nmol/L) Mount Sinai Health System
  • WebMD – normalne poziomy testosteronu u kobiet: 15–70 ng/dL (0,5–2,4 nmol/L) WebMD
  • PubMed (Roddam i wsp.) – percentyle całkowitego i wolnego testosteronu u zdrowych kobiet: 15–46 ng/dL oraz 1,2–6,4 pg/mL PubMed
  • UI Health Care – wolny testosteron u dorosłych kobiet: 1–5 pg/mL healthcare.uiowa.edu
  • InsideTracker – referencyjne zakresy wolnego testosteronu u kobiet: 1,2–6,4 pg/mL insidetracker.com

Madoba

Badania hormonalne

Kobieta

FacebookTwitterRedditLinkedin

Komentarze

Dodaj komentarz